Zmarł ks. Paul Breza, promotor kultury kaszubskiej i polskiej w USA

7 kwietnia 2025 r. w Winonie, w 88 roku życia zmarł ks. Paul Breza, niezwykle zasłużony dla podtrzymywania polskości i związków z Kaszubami lokalnej społeczności. Pochodził z rodziny emigrantów z Bytowa na Kaszubach. Prezydent RP w 2012 r. uhonorował go Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, za wybitne zasługi w popularyzowaniu polskiej kultury i działalność na rzecz środowisk polonijnych.

– Księdza Paula Brezę poznałem podczas jego pierwszej podróży do Polski. Przyjechał do Bytowa w 1998 r. w poszukiwaniu swoich korzeni. Był trochę zagubiony, nie znając nikogo, nie znając języka polskiego. Mówił tylko „jo jem Kaszub”. Był to bardzo ciepły człowiek, który wzbudzał sympatię wszystkich, którzy mieli przyjemność go poznać. To, że Bytów dzisiaj jest miastem partnerskimi Winony w stanie Minnesota, jest w głównej mierze zasługą ks. Paula. Jego zasługą jest też wymiana młodzieży, wyjazdy uczniów z bytowskich szkół średnich do Winony. To on pielęgnował swoją tożsamość kaszubską, uwrażliwiając następne pokolenia emigrantów kaszubskich zamieszkałych w Winonie do poznawania historii swoich rodzin, Polski i kultury kaszubskiej. Jestem przekonany, że te wszystkie działania, zapoczątkowane przez ks. Paula Brezę będą kontynuowane. Odszedł wielki przyjaciel Polski i Kaszub. Honorowy Obywatel Bytowa – mówi KAI Ireneusz Gospodarek, burmistrz Bytowa.

Ksiądz Paul Breza, potomek emigrantów z Bytowa na Kaszubach, urodził się 23 czerwca 1937 r. w Winonie (stan Minnesota, środkowo-wschodni obszar Stanów Zjednoczonych). Do dziś na ziemi bytowskiej żyją jego krewni. Dziadek ks. Brezy emigrował, chcąc uniknąć przymusowego poboru do niemieckiej armii.

Uczył się w Saint Stanislaus Kostka School (Szkoła Świętego Stanisława Kostki), Cotter High School (Gimnazjum Cottera) i na Saint Mary’s University of Minnesota. Po skończeniu seminarium duchownego święcenia kapłańskie przyjął w diecezji w Winonie w 1963 r. Był duszpasterzem w kilku miejscowościach, m. in. w Winonie, Blooming Prairie, Rochester, Mankato, Elba, Hokah, Brownsville, Freeburg.

Ks. Paul Breza poza duszpasterstwem wiele czasu i energii poświęcał również na działalność społeczną i kulturalną, integrował polską i kaszubską społeczność, organizował wydarzenia i inicjatywy kulturalne. Zajmował się m. in. resocjalizacją młodocianych przestępców, pomagał osobom wychodzącym z nałogów, organizował tanie i atrakcyjne wycieczki i wyprawy edukacyjne.

W 1976 r. pierwszy raz zorganizował uroczystości z okazji Święta Konstytucji 3 Maja. W 1979 roku założył Polski Instytut Kulturalny w Winonie, który skupił działaczy polonijnych, przede wszystkim osoby, których korzenie wywodzą się z Kaszub. Na potrzeby Instytutu ks. Paul Breza przekazał w 1998 roku wcześniej zakupiony przez siebie budynek, w którym utworzył Muzeum Kaszubskie i był jego kustoszem. Wśród eksponatów są cenne pamiątki rodzin, które emigrowały z Kaszub, m. in. kościelne śpiewniki, modltewniki, dewocjonalia. Mówił, że stworzył muzeum, aby opowiedzieć w USA historię, której nie można znaleźć w podręcznikach. „Nigdy nie zapisuje się historii biednych ludzi, a wszyscy Polacy byli uważani za należących do tej kategorii. Więc coś trzeba było zrobić” – wyjaśniał.

W Winonie w 1902 r. zmarł i pochowany został Hieronim Derdowski, wybitny kaszubski poeta i dziennikarz, autor powiedzeń „Nie ma Kaszëb bez Polonii, a bez Kaszëb Polści” czy „Nigdë do zgubië nie przyńdą Kaszubë”. W muzeum ks. Brezy są m. in. pamiątki po nim i wydane przez niego gazety.

Od 1998 roku, kiedy pierwszy raz ks. Breza odwiedził Bytów, stał się propagatorem nie tylko kultury kaszubskiej, ale też promotorem miasta Bytowa za oceanem. Owocem kolejnych wizyt było podpisanie w 2004 r. umowy partnerskiej między Bytowem i Winoną. Głównym celem porozumienia jest rozwijanie przyjacielskich stosunków oraz wzajemnej współpracy, opartej na zasadzie równości i partnerstwa. Ponadto strony pisemnie zadeklarowały wolę dbania o wspólną wymianę informacji i możliwości w kierunku rozwoju techniki i ochrony środowiska naturalnego, edukacji, kultury, nauki i ekonomii. Działania ks. Paula Brezy spowodowały, że Bytów w kolejnych latach odwiedzały grupy mieszkańców z Winony, natomiast Bytowianie byli goszczeni w Winonie. Duszpasterz był jednym ze sponsorów wymiany.

W 2023 r. w Parku Sobieskiego Winonie posadzono dąb jako symbol współpracy obu miast.

Bliska współpraca zaowocowała również tym, że gdy w Bytowie społeczeństwo mocno zaangażowało się we wsparcie walczącej Ukrainy, w pomoc za pośrednictwem tego miasta na Kaszubach włączyli się mieszkańcy Winony.

Ponadto w Muzeum Kaszubskim w Winonie utworzono ekspozycję poświęconą miastu Bytów.

– Ks. Breza nie szczędził trudu na gromadzeniu i zachowywaniu dla potomności skarbów kultury kaszubskiej w Polskim Instytucie Kultury i Muzeum. Stwierdzając, że centrum badań kaszubsko-amerykańskich znajduje się właśnie tutaj, w Winonie, nie umniejszam przy tym zasług innych wielkich działaczy kaszubskich w Ameryce, takich jak Anne Pellowski czy Blanche Krbechek. To centrum znajduje się tutaj właśnie dzięki ks. Brezie. Jest twórcą corocznej wymiany uczniowskiej między Bytowem i Winoną. Niezliczeni polscy Amerykanie odkryli swoje kaszubskie dziedzictwo, dopiero gdy weszli do Polskiego Muzeum w Winonie i spotkali tam ks. Brezę. Jego kaszubsko-amerykańska aktywność zawsze była drugorzędna wobec jego kapłańskiego powołania. Wszak on sam lubi nazywać Polskie Muzeum swoją „drugą pracą” – mówił prof. Joe Hughes z Winony, przy okazji obchodów 50. rocznicy święceń kapłańskich ks. Brezy. Podkreślił, że ks. Breza zasługuje, by nazywać go „kaszubskim rycerzem”, podobnie jak Remusa – ważną postać z kaszubskiej literatury.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 26.02.2012 r. uhonorował Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej ks. Paula Brezę – za wybitne zasługi w popularyzowaniu polskiej kultury, za działalność na rzecz środowisk polonijnych.

Uroczystości żałobne ks. Brezy odbędą się w bazylice św. Stanisława w Winonie.

The post Zmarł ks. Paul Breza, promotor kultury kaszubskiej i polskiej w USA first appeared on eKAI.